Söz Sanatları: Türk Edebiyatında En Çok Kullanılan Edebi Sanatlar

Türk dili ve edebiyatı derslerinde öğretilmekte olan söz sanatları nedir? Söz sanatları ilk etapta belki kulağa zor gibi geliyor olabilir fakat Türk edebiyatında en çok kullanılan edebi sanatlar isimleri ve örnekleri konusu aslında hiç de zor bir konu değildir.

Söz sanatları nedir? Konusunu özellikle örneklerle öğrenmek çok faydalı olacaktır. İşte Türk edebiyatında en çok kullanılan edebi sanatlar isimleri ve örnekleri…

Söz Sanatları Nedir?

Söz sanatları bir olay ya da durumu anlatırken metin üzerinde yapılan anlatım sanatıdır.

Abartma (Mübalağa)

Abartma unsuru konuşma ve yazma dilinde sıklıkla kullanılan bir unsurdur. Kişi, mübalağa ederken yani bir hususu abartırken aslında olmamış bir şeyden bahsediyordur.

Benzetme (Teşbih)

Benzetme sanatı sayesinde anlatımı kuvvetlendirerek sözün etkisini büyütmek mümkündür. Bu nedenle iki veya daha fazla unsurun benzetilmesine benzetme yani teşbih denmektedir.

Kişileştirme (Teşhis)

Kişileştirme yapılırken insan olmayan varlıklara insana özgü özellikler yüklenir ve bu da söz sanatları içerisindeki kişileştirmeyi meydana getirir.

Konuşturma (İntak)

İnsanın haricindeki varlıkları konuşturma sanatına, yani onların ağzından söz söyleme sanatına konuşturma yani intak adı verilir.

Karşıtlık (Tezat)

Birbirine tamamen zıt yani diğer bir deyişle karşıt olan durum, fikir veya kavramların bir arada kullanılması adına karşıtlık (zıtlık) adı verilmektedir.

• Abartma (Mübalağa) Örneği: Poşetleri taşımaktan çok yorulmuş bir kişi poşetleri taşımaktan kolum koptu diyorsa veya bir arkadaşını bekleyen kişi arkadaşı geldiğinde ona sabahtan beri seni bekliyorum şeklinde bir cümle kurarsa, bu mübalağa etmek yani abartmaktır.
• Benzetme (Teşbih) Örneği: İstiklal marşımızda yer alan kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım mısralarında kükremış sel gibiyim derken benzetme yapılmaktadır.
• Kişiileştirme (Teşhis) Örneği: Güneş bulutların ardından kendini göstermek için olanca gücüyle çabalıyor, fakat yoğun ve kara bulutlar güneşin ortaya çıkmasına bir türlü izin vermiyordu derken burada güneşe insani bir özellik olan çabalama misyonu yüklenmiş, bulutlara da izin vermemeleri dolayısıyla kendisine değil de insana ait olan bir özellik yüklenmiştir.
• Konuşturma (İntak) Örneği: Tilki, tavşana yaklaştı ve bu bölgenin onun olduğunu söyledi. Tavşan gitmeyeceğini ısrarla söyleyince tilki ve tavşan kavgaya tutuştular.

Söz sanatları Türk edebiyatında beş adet olacak şekildedir, bunlar arasında abartma (mübalağa), benzetme (teşbih), kişileştirme (teşhis), karşıtlık (tezat) ve konuşturma (intak) gibi sanatlar yer almaktadır. Bu sayılan söz sanatlarından her biri kendi içerisinde değişik özelliklere sahip olmakta ve kullanıldığında metne farklı bir anlam kazandırmaktadır.

Anlatım tekdüze olduğunda sıradanlık ve sıkıcılık kaçınılmaz olacaktır. Tam da bu nedenle metinlerde söz sanatlarının kullanımı hem akıcılığı arttırması bakımından önemlidir hem de metne sanatsal bir değer katmakta olup yazılan şeyin daha kıymetli hale gelmesini sağlamaktadır.